«تهران از برج باغ تا خانه باغ»

روزنامه آنلاین وقایع اتفاقیه: باغ‌های تهران با تصویب مصوبه برج باغ یکی پس از دیگری از بین رفت. سؤال مهم این است که چرا اینگونه شد؟ مگر نه اینکه در شورای دوم برای کمک به احیای باغ‌ها مصوبه برج باغ به تصویب رسید پس چرا ساخت‌وسازها باغ‌ها را بود کرد. به ‌هرتقدیر اقدام شورای پنجم شهر تهران در توقف مصوبه برج باغ مورد تأیید تمامی کارشناسان محیط‌زیست قرار گرفت. به نظر میرسد جایگزینی آن یعنی« خانه باغ» نیز مسیر مناسبی برای حراست از باغ‌های تهران است اما برخی زوایای این مصوبه از زیر ذره‌بین منتقدین گذشته و ندای ایرانیان به‌عنوان حزبی اجتماعی با دعوت منتقدین این مصوبه و اعضای شورای شهر اقدام به بررسی ابعاد مختلف مصوبه «خانه باغ» کرد. در ادامه بخش‌هایی از آن را می‌خوانید.

 * بررسی مصوبه خانه باغ توسط یک منتقد
حزب ندای در ابتدای جلسه از منتقدان خواست که اگر نقدی به این مصوبه دارند در ابتدا و قبل از اعضای شورای شهر اعلام کنند. یکی از حضار جلسه در این زمینه گفت: در این مصوبه کمیته‌ای تحت عنوان کمیته فنی باغ تعریف‌شده است که می‌تواند بر مصوبه اثر بگذارد. وی گفت با تغییر در شهرداری این کمیته می‌تواند تغییر کند و این مصوبه  به تجربه باغ‌ برج منتهی شود. ترکیب کمیته باغ 7 نفره است که طیف شهرسازی و معماری در بین این 7 نفر از طیف‌های محیط زیستی بیشتر هستند. این بزرگ‌ترین نقد به این مصوبه است. این تقسیم‌بندی نوعی رانت جدید است و معاون شهرسازی می‌تواند این رانت را مدیریت کند. البته سطح اشغال باغ بر اساس این مصوبه از 30 به 15 درصد افزایش‌یافته است و تعداد طبقات محدود شده است. در این دستورالعمل برخی کاربری‌ها برای خانه باغ مجاز شمرده‌شده است که این مورد نیز می‌تواند به منجر به دست‌اندازی به فضای باغ شود. کاربری آموزشی و درمانی و... بر اساس این مصوبه می‌تواند داخل تغییرات ایجاد کند. این مجوز خود به‌نوعی دست‌اندازی به باغ است. البته برخی تعاریف هم در این مصوبه وجود دارد که می‌تواند سطح اشغالدر باغ را بیشتر از 15 درصد کند. همچنین در مورد ضوابط پارکینگ هم آسان‌گیری شده است که موجب صدور برخی پروانه‌های مشکل‌ساز خواهد شد.

*تهران از برج باغ تا خانه باغ
 محمد سالاری عضو شورای شهر در این نشست هم‌اندیشی اعلام کرد: مسئله محیط‌زیست ازجمله دغدغه‌های جدی جامعه شهری و شهروندان ایرانی است. بسیار جای خوشحالی است که احزاب در این زمینه برای خود رسالت قائل هستند و با رویکرد کارشناسی و به ‌صورت مشرف در مورد باغ‌های تهران نظر می‌دهند. این سطح از مطالب گری و بسیار ارزشمند است.
مصوبه خانه باغ به‌منظور حفظ باغات تهران جایگزین برج باغ شده است. در این مسیر مصوبه 62 باغ مطرح شد که حتی شورای شهر تهران متهم به باغ کشی گردید. البته جدا از این موارد باید در این مورد اندیشید که در آینده چه باید کرد. شورای پنجم چون انتقاد به مصوبه برج باغ داشت در این زمینه مورد نقد هم قرار گرفت متأسفانه در ایران در تمام سطوح تصمیم‌گیری، همه مسئولین اپوزسیون هستند. مدیریت شهری گذشته هر کاری می‌توانست برای تخریب باغ‌ها کرد با این ‌وجود باید بررسی کرد که در آینده چه باید کرد.

 * برج باغ چگونه سبز شد؟
 در شورای دوم بر اساس دغدغه‌هایی که وجود داشته و بر اساس یک نیت خیر، چون عملاً زیر 7 درصد امکان ساخت‌وساز در باغات وجود داشت و مالکان به‌این‌علت باغات را از بین می‌برند، مصوبه برج باغ را ایجاد کردند تا بتواند قاعده برد بردی برای حفظ درختان ایجاد کنند. درنتیجه سطح اشغال به 30 درصد اضافه می‌رسید تا برج ساخته شود و درنتیجه 70 درصد باغ با درختان آن حفظ گردد اما اصل این مصوبه این‌گونه نبود. و نیت خیری در این مصوبه وجود نداشت. درنتیجه در انتها ساختمان‌های یازده طبقه در این باغات ایجاد شد و در طرح تفصیلی جدید نیز شرایط برای باغ‌ها بدتر می‌شود. حتی طبقات برج‌ها در باغ ها افزوده شد. از سوی دیگر ساخت‌وساز در تهران برابر با تأمین پارکینگ بود. درنتیجه سطح رمپ پارکینگ بخش دیگری از باغات را هم تخریب کرد و آن 30 درصد به 45 درصد افزایش یافت. هرچند در اجرا این 45 در صد هم مجددا افزایش داده میشود. درنتیجه بسیاری از باغات ارزشمند شهر تهران از بین رفت.

*لغو مصوبه برج باغ
 شورای پنجم بعد از تشکیل به موضوع ورود کرد و مصوبه برج باغ را لغو کرد. هرچند عده‌ای در زمان تصویب مصوبه برج باغ این مصوبه در شورای عالی شهرسازی به‌عنوان پیوست سوم طرح جامع، این مصوبه را در اسناد بالادستی هم آوردند. به‌طوری‌که این مصوبه جایگزین قانونی شد که سطح ساخت در باغات را 7 درصد می‌دانست. درنتیجه عده‌ای معتقدند لغو مصوبه برج باغ غیرقانونی است زیرا خلاف قانون فرادست است. در ابتدا قصد داشتیم به‌محض لغو مصوبه برج باغ قانون جدید را جایگزین کنیم اما معاونت شهرسازی نتوانست رضایت شورای شهر را در مصوبه بگنجاند. شهرداری نیز موظف به طرح جایگزین تحت عنوان خانه باغ شد.

*ماجرای مجوز ساخت به 62 باغ
 دکتر حجت نیز در ابتدا این مسئله را ابلاغ نکرد. در این فضا ایشان استعفا داد اما متوجه شدیم در هر منطقه مجوز و پروانه هایی در مورد باغات بر اساس مصویه برج باغ صادر شده است. در آن زمان الزام کردیم که دیگر تشکیل پرونده نشود بعدها مشخص شد پرونده‌های دیگر هم هست و شورا مسئول مربوطه را موظف کرد هر ملکی به نام باغ را بلوکه کند.  مهندس افشانی نیز اعلام کرد یک سری پرنده از قبل بوده که باید در این موارد تصمیم‌گیری شود. در ابتدا 38 پرونده بود که در انتها صدها پرونده دیگر مشخص شد که در آمار به شورا ارائه نشده بود. درنتیجه تصمیم به بلوکه کردن صدور پروانه برای باغات گرفته کرفتیم و مشخص گردید تعداد این موارد 473 پرونده است که 62 پرونده آن قبل از تصمیم در مورد بر باغ مجوز گرفته بودند. برخی حقوقدانان در این زمینه اعلام کردند که حقوق مکتسبه ایجادشده و اقدام به مقابله با این برج باغ‌ها غیرقانونی است. برای اینکه این 473 باغ نجات داده شود مجوز دادیم که شهرداری به 62 پرونده ورود کند. اکنون این 62 پرونده اصل اقدامات شورا را زیر سؤال برده است. در حالی‌که این مصوبه می‌تواند به الگویی برای کشور تبدیل شود.

*باغ‌ها را برای باغدارها نگهداریم
اما بالاخره این مورد را باید در نظر گرفت که این باغات روزی زمین بوده و صاحبانش آن‌ها را ایجاد کرده‌اند تا شهر خرم باشد حال اگر به آن افراد سخت بگیریم چه خواهد شد؟ آیا باغ را رها نخواهند کرد. شهر تهران که به‌نوعی خانه باغ است را درگذشته چه کسی ایجاد کرد؟ ازاین‌رو رویکرد سلبی در این زمینه مناسب نیست. هر درختی عمری دارد اگر برای قطع درختانی که عمرشان تمام‌شده 500 میلیون جریمه بگیریم آنگاه باغدار باغ را رها نخواهد کرد.؟ درنتیجه اگر به برخی  اجازه کاربری ندیم چگونه باغدار را تشویق به حفظ باغ کنیم؟

*نقدی به کمیته فنی باغ
 البته نقدهایی در مورد کمیته فنی باغ وجود دارد اما به ‌تدریج باید از این کمیته‌ها عبور کرد من بارها اعلام کرده‌ام این کمیته نباید اختیار ویژه داشته باشد. کمیته فنی باغ باید به سمتی برود که کجای باغ برای ساخت‌وساز درختانش بریده شود که فضای باغ کمتر آسیب ببند و غیرازاین نباید اجازه‌ای به این کمیته داد.

* شورای پنجم موظف به توقف تخریب باغ‌ها
ناهید خداکرمی نیز در ارتباط با مصوبه شورای شهر گفت: بسیار جای خوشحالی است که حزبی جوان به مسائلی ورود کنده که موضوعی انسانی است. گذشته را باید چراغ راه آینده کرد. بلایی سر تهران با مصوبه برج باغ آمد که دیگر نباید اجازه داد درختی قطع شود. وظیفه ما توقف نابودی باغ‌ها است. بسیار مطلوب است که منتقدین قانون خانه باغ را که به‌جای برج باغ تصویب‌شده را مورد نقد قرار می‌دهند و این مسئله نشان از امید در جامعه است.

*برای حفظ باغ‌های موجود چه باید کرد
 هرچند باغ‌ها تخریب‌شده است و نمی‌توان سیمان را تخریب کرد و باغ ساخت اما باید هم‌اندیشی کرد که چه باید کرد  که جلوی ضرر بیشتر را گرفت و اگر زمینی هم وجود دارد آن را به باغ تبدیل کرد. موضوع فقط باغ نیست باید کاری کرد که مزارع را در اطراف تهران حفظ کرد ازاین‌رو دغدغه مندان باید الگوهای جهانی در ایجاد باغ‌های محلی را مطالعه کنند. امروز اعضای شورای شهر زیر فشارند که چرا مصوبه‌ای به تصویب رسانده، دیگر صاحبان باغ‌ها نمی‌توانند در باغ خود آن‌گونه که می‌خواهند ساخت‌وساز کنند. به نظر می‌رسد باید انجمن حفاظت از باغات ایجاد کرد تا مالکان خجالت بکشند که باغ خود را برج کنند یا آن را بخشکانند.

* طرحی برای حفظ باغ‌ها
اکنون طرحی توسط بنده به شورا ارائه‌شده تا شهرداری بتواند املاک، ابنیه و باغات ارزشمند را بخرد که بسیاری مخالف‌اند اما واقعیتان است که نباید از آن وحشت کرد. در جهان برای حفظ باغ‌ها مدل‌های مالی جدید برای تملک باغ‌ها ایجاد می‌کنند. نمی‌توان به مالک گفت که منفعت نبر، برای مثال در پاریس اگر کسی باغی را می‌فروشد اول به شهرداری می‌گوید تا شهر حفظ شود. درنتیجه باید ایده داد تا همین باغ های مانده حفظ شود.

*میراث شهر را برای آیندگان  حفظ کنیم
مجید فراهانی دیگرعضوشورای شهر نیز در نشست هم‌اندیشی گفت: اکنون دغدغه این است که چگونه باید میراث‌های شهری اعم از باغات و غیره را برای آیندگان حفظ کرد. این باغات نه‌تنها ارزش محیط زیستی دارند بلکه بخشی از تاریخ و ثروت معنوی شهر ما هستند و آیندگان نخواهند بخشید اگر در این مورد کوتاهی شود. باغات شهر تهران و لکه‌های سبز این شهر چند شکل هستند نوع طبیعی آن پیدایش‌های طبیعی در دامنه البرز هستند و ما موظف به حفظ و گسترش آنها هستیم. مورد بعدی لکه‌های سبز رود دره‌های تهران است نوع بعدی پارک‌هایی است که توسط مدیریت شهری ایجادشده است.

* اشتباهات گذشته چراغ راه آینده
 ازاین‌رو باید به سمتی حرکت کنیم که  هم اندیشی کرد که برای حفظ و گسترش این فضاها چه باید کرد؟ نظام مدیریتی شهر درگذشته به باغات مانند منبع درآمد می‌نگریست که درنهایت منجر به کاهش این سرمایه معنوی شد. ازاین‌رو باید به این سمت رفت که برای حفظ این سرمایه چه باید کرد. هرچند همه میدانیم شهر تهران و کشورمان از نظر اقتصادی با مشکلات زیادی روبرو است. امروز در حوزه ارزش‌افزوده نتوانستیم بیش از یک‌سوم درآمد به دست آوریم. اکنون به دلایل مختلف از جمله مشکلات اقتصادی حتی ساختمان قابل توجهی هم تهران ساخته نمی‌شود که شهرداری بتواند از این راه درآمد کسب کند. در اردیبهشت‌ماه کمتر از 10 درصد درآمد پیش‌بینی‌شده برای شهر تهران احصا شد. به‌رغم این مورد بازهم باوجود 62 هزار میلیارد بدهی از درآمده‌ای تبدیل باغات به برج صرف‌نظر کرده و بپذیریم که برای حفظ منافع مردم باید از درآمد باغات عبور کرد.

*مشوق برای حفظ باغات توسط مالکان
 به‌هرحال حفظ باغات موجود توسط باغداران نیاز به ایجاد انگیزه دارد. اکنون مالکان باغات در درون و حاشیه شهر تهران انگیزه‌ای برای حفظ باغ خود ندارند چرا چون درآمدی از آن به دست نمی‌آورد. درنتیجه معترضین به مصوبه آن باغ حق‌دارند. ازاین‌رو باید به روش‌هایی اندیشید که مالکان خود، به سمت حفظ باغ حرکت کنند. ازاین‌رو باید به روش‌هایی اندیشید که صاحبان باغ ،‌ملک خود را حفظ کنند. مالکان باغ‌ها بارها در این مورد به اعضای شورای شهر تذکر داده‌اند.

* مصوبه برج باغ گامی به جلو
 در مصوبه برج باغ مواردی احصا شده تا بسته‌های تشویقی در نظر گرفته شود و صاحبان باغ‌ها از انگیزه لازم برای حفظ باغ‌ها برخوردار شوند. تا از درآمدهای حداقلی، باغ توسط باغدار حفظ شود.

* شورای پنجم برای حفظ باغ‌ها چه کرد
 جز لغو مصوبه برج باغ، شناسنامه‌دار کردن باغ‌ها به تصویب رسیده است و جالب اینکه تا قبل از این باغ های شهر تهران شناسنامه نداشتند. اکنون دو نوع شناسنامه برای باغ ها در دست تدوین است تا تک‌تک شهروندان بتوانند باغات تهران را رصد کنند. ازاین‌رو هم شناسنامه شهرسازی و هم شناسنامه اکولوژیکی باید برای باغ‌های تهران تهیه شود.

* درآمد قطع درخت فقط برای کاشت درخت
 درگذشته عوارض قطع درخت هزینه جاری می‌شد و از این درآمد برای ساخت پل و بزرگراه استفاده میشود درحالی‌که اکنون اگر شهرداری در برابر قطع درخت درآمد کسب می کند، باید این هزینه را در حسابی مشخص و شفاف قرارداد و این جریمه برای تملک باغات استفاده گردد. معنی ندارد که درختی قطع شود و به‌جای آن درخت کاشته نشود.

* روش‌هایی برای حفظ و احیای باغات شهری
بحث نظارت مستمر بر درختان و کمک به آبیاری این باغات توسط شهرداری در نظر گرفته ‌شده است و جلسه‌ای با وزیر محترم مخابرات داشتیم و با روش‌های جدید ماهواره‌ای قرار است از این به بعد در هر ساعتی از شبانه‌روز تغییری در فضای سبز تهران، قابل رصد باشد و تمام صاحبان فضاهای سبز بدانند که هر نوع دست‌اندازی به فضای باغات رصد خواهد شد و در صورت تخلف برخورد قانونی می‌شود. برخی با کاهش درختان باغ خود  فکر می‌کنند می‌توانند مجوز ساخت بگیرند حال اینکه دیگر این‌گونه نیست. این روش‌ها توسط شورای پنجم دنبال می‌شود و خواهش می‌کنیم تمامی شهروندان به هر روشی برای حفظ 3428 پلاک باقی مانده به شهرداری و شورای شهر کمک کنند. ازجمله اقدامات ابتکاری در این زمینه این است که شهرداری فضاهایی را در حاشیه شهرها به مدارس اختصاص دهد تا دانش آموزان هر مدرسه موظف به کاشتن سالانه یک درخت شوند و یا اینکه نام هر شهروند به درختی آویخته  گردد تا وی احساس تعلق به آن کند. البته نباید حقوق مکتسبه‌ای در این زمینه ایجاد شود. باید مسیری را ایجاد کرد که با تغییر مدیریت شهری به این میراث تعدی نشود.